Færslan var fyrst birt á Moggabloggi höfundar 5.4.2012.

Eftir að hafa lesið tilkynningu stjórnvalda sem birt er á vef Stjórnarráðsins, þá botna ég hvorki upp né niður í því sem þar er sagt. Fyrst er vitnað til þess að almennar niðurfærslur um 20% kosti um 260 milljarða króna og stærsti hluti hennar renni til tekjuhæstu hópanna. Ég veit ekki hvaðan þessi hugmynd um 20% niðurfærslu er komin og enn síður veit hvaða 1.300 ma.kr. er verið að tala um sem grunn að þessari niðurfærslu. Þeir útreikningar sem ég hef framkvæmt á niðurfæslu/leiðréttingu hafa alltaf miðað við verðtryggð og óverðtryggð húsnæðislán. Engum manni dettur í hug að hrófla frekar við áður gengistryggðum lánum. Í annan stað þá er alltaf gert ráð fyrir að hafi fólk nýtt sér úrræði, þá komi þau til frádráttar því sem fengist í almennum aðgerðum. Þá vil ég benda á að Guðbjartur Hannesson lýsti því sjálfur yfir á fundi í Þjóðmenningarhúsinu í byrjun desember 2010 að færa ætti verðtryggð húsnæðislán niður um hátt í 100 ma.kr. Af þeirri upphæð hafa innan við 30 ma.kr. verið nýttir.

Næst eru það vaxtabæturnar. Guðbjartur segir í tilkynningunni að áætlaðar vaxtabætur séu 17-18 ma.kr. Rétt er það, en aðeins um 6 ma.kr. eru vegna sérstaks átaks stjórnvalda sem kynnt var 3. desember 2010 og þær eru fjármagnaðar af fjármálafyrirtækjunum. Restin eru sömu vaxtabæturnar og hafa alltaf verið greiddar. Að berja sér á brjósti yfir allri upphæðinni er í besta falli hallærislegt.

Leysa greiðsluvandann

Ég tek undir með Guðbjarti Hannessyni, þar sem hann segir að mikilvægast sé "að leysa úr vanda þeirra sem eru í greiðsluvanda" en tek ekki undir með honum að fyrst og fremst eigi að leysa vanda þeirra "sem eru bæði í greiðslu- og skuldavanda". Menn eiga að gera tvennt:

Takast þarf á við og leysa vanda þeirra sem eru í greiðsluvanda og síðan þarf að takast á við vanda þeirra sem eru í tekjuvanda.

Hvenær ætla menn að átta sig á því að skuldavandi er ekki málið nema að honum fylgi greiðsluvandi eða að viðkomandi þarf að selja og situr eftir með hluta af lánum sem áður voru á hinni seldu eign.

Í vinnu sérfræðingahóps um skuldamál heimilanna kom fram að umtalsverður hópur fólks/heimila hefur ekki efni á framfærslu sinni samkvæmt naumhyggju viðmiðum Umboðsmanns skuldara, hvað þá að hafa pening fyrir húsnæði. Þetta hefur heldur betur komið í ljós á undanförnum mánuðum. Atvinnuleysisbætur, örorkulífeyrir, ellilífeyrir og lægstu laun eru allt undir þeim mörkum sem fólk þarf til að framfleyta sér. Á fundi með ráðherrum og bankamönnum í Þjóðmenningarhúsinu í nóvember 2010 benti ég sérstaklega á þetta. Þá eins og oft er ekki hlustað á þá sem flytja leiðinlegu skilaboðin.

Hlægileg er sú fullyrðing stjórnvalda að breytingar á vaxtabótum sem tóku gildi í fyrra skipti einhverju máli. Þó fjölskylda fái viðbótarvaxtabætur upp á 300.000 kr., þá hefur það ekkert að segja þegar gatið er 50-70 þ.kr. á mánuði, ef ekki mun stærra. Hvaða djók er það að halda að 25.000 kr. á mánuði breyti einhverju.

110% leiðin

Síðan segir að greiningin horfi framhjá 110% leiðinni. Hér er rétt að staldra við. 110% leiðinni var samkvæmt útreikningum sérfræðingahópsins ætlað að ná til 1.470 heimila miðað við að eingöngu væri notað fasteignamat húsnæðis viðkomandi fjölskyldu og ekkert annað. Bankarnir hafa mjög oft notað markaðsverð og síðan bætt við öllum eignum sem hægt hefur verið að tína til. 1 m.kr. eign í bifreið skerðir niðurfærsluna um 1.100.000 kr. Skuldlaus tjaldvagn sem ekki er hægt að koma í verð er metinn upp úr öllu valdi og 110% vandvirðis er dregið frá.

72.762 heimili voru með fasteignalán samkvæmt gögnum sem sérfræðingahópurinn vann með. Af þeim voru 62.009 heimili talin ráða við allar afborganir húsnæðis- og bílalána, en inn í töluna vantaði námslán og a.m.k. hluta neyslulána. Við getum því sem sanni sagt að greiðslugeta talsvert færri heimila var ekki næg til að greiða af öllum lánum. Af þessum mismun, þ.e. 10.751 heimili, þá gáfu útreikningar sérfræðingahópsins til kynn að 888 heimili kæmust úr greiðsluvanda með 110% leiðinni, 321 einstaklingur, 237 einstæðir foreldrar og 330 hjón. Það sem vantar upp á 1.470 væru heimili sem ennþá yrðu í greiðsluvanda eftir að hafa farið í gegn um 110% leiðina. Meðalniðurfærsla þessa hóps væri 14,4 m.kr. og heildarniðurfærslan 12,8 milljarðar kr. eða um 30% af því sem farið hefur í 110% leiðina samkvæmt upplýsingum frá Samtökum fjármálafyrirtækja. Yfir 70% af niðurfærslum vegna 110% leiðarinnar hafa því farið til heimila sem ekki voru í greiðsluvanda! Alveg er þetta stórkostlegur árangur.

Í tilkynningu stjórnvalda segir:

Í þessu sambandi er rétt að taka fram að 110 prósenta leiðinni var ekki ætlað sérstaklega að taka á greiðsluvandanum en viðurkenna varð þann vanda sem yfirveðsett heimili glímdu við.

Nú langar mig að rifja upp hvað stjórnvöld sögðu í viljayfirlýsingu frá 3. desember 2010:

Til að flýta fyrir óhjákvæmilegri aðlögun áhvílandi veðskulda á íbúðarhúsnæði landsmanna að verðmæti eignanna og greiðslugetu skuldara verður boðið upp á hraðari úrlausn skv. því sem hér segir:
Séu áhvílandi íbúðarskuldir að endurmetnum gengisbundum lánum umtalsvert hærri en nemur verðmæti veðsettrar eignar býðst skuldara að fá eftirstöðvar láns færðar niður að 110% af verðmæti fasteignar, enda uppfylli hann önnur skilyrði þessa úrræðis.

Ég gerði það af stráksskap mínum að feitletra orðið "greiðslugetu". Já, 110% leiðinni var ætlað að vera skref í átti að laga áhvílandi veðskuldir að greiðslugetu, en núna var henni "ekki ætlað sérstaklega að taka á greiðsluvandanum". Gullfiskaminni stjórnvalda getur stundum verið kostulegt.

Yfirveðsetning minnkað vegna dóma Hæstaréttar

Samkvæmt gögnum SFF höfðu um áramót 16.475 heimili fengið úrlausn samkvæmt 110% leiðinni. Sú staðreynd breytir engu um hvort yfirveðsettum heimilum hefur fækkað eða fjölgað. Sama á við um sérstakar vaxtabætur eða raunar nokkur önnur úrræði sem stjórnvöld hafa staðið fyrir. Eitt atriði er með krókaleiðum hægt að tengja við stjórnvöld, en það er hækkandi fasteignamat! 7% hækkun fasteignamats sem tók gildi um síðustu áramót fækkaði í hópi yfirveðsettra einfaldlega vegna þess að verðmæti/veðrými jókst.

Samkvæmt tölum hagfræðinga Seðlabankans voru 8.642 heimili með gengistryggð fasteignalán. Í tilkynningu stjórnvalda er þess getið að yfirskuldsettum heimilum hafi fækkað úr 25.876 þegar mest var í 14.412 eða sem nemur 11.464 heimilum. Líklegt er að dómar Hæstaréttar hafi fækkað þeim um hátt í 8.600 vegna fasteignalána og síðan er spurning hve mikið þeim hefur fækkað vegna bílalán annars vegar og hækkunar fasteignamats hins vegar. Ég held að mér sé a.m.k. óhætt að segja, að beinar aðgerðir stjórnvalda hafi haft nánast engin áhrif.