Skoðanakönnun eða skoðanamótun

Færslan var fyrst birt á Moggabloggi höfundar 10.10.2011. Efnisflokkur: Stjórnmál

Ég hef lent í þjóðarpúlsi hjá Gallup.  Það eru nokkur ár síðan og kannski hefur eitthvað breyst.  En spurningin sem ég fékk um fylgi við flokka var þessi klassíska:  "Hvaða flokk myndir þú kjósa ef gengið væri til Alþingiskosninga núna?"  Síðan voru nöfn fjórflokksins talin upp og hvort Frjálslyndir fengu að fljóta með.  Ég sagðist ekki hafa gert upp hug minn.  Þá var ég spurður hvern ég teldi líklegast að ég kysi og aftur svaraði á að ég hefði ekki gert upp hug minn.  Áfram var haldið og spurt einnar eða tveggja spurninga í viðbót og alltaf færðist ég undan svara.  Þá kom síðasta spurningin sem ég fékk:  "Hvort þykir þér líklegra að þú kjósir Sjálfstæðisflokkinn eða aðra flokka?"  Því svaraði ég að mér þætti líklegra að ég kysi ekki Sjálfstæðisflokkinn.  Bingó, Gallup var búið að fá eitthvað til að vinna með.

Með því að þráspyrja, þá telur Gallup, að verið sé að fá gleggri mynd af fylgi við stjórnmálaflokka, en að mínu mati er svo ekki.  Fólk nennir ekki þessu spurningaflóði og svarar bara til að komast í næstu spurningu.  Ég vil að Gallup sýni okkur niðurstöðu könnunar á fylgi flokka strax eftir fyrstu spurningu.  Það er nefnilega ekki rétt, að niðurstaða könnunarinnar hafi komið eftir einfalda könnun á fylgi kjósenda við flokkana.  Nei, niðurstaða kom eftir að þátttakendur í könnuninni voru nánast þvingaðir til að láta upp hug sinn og síðasta spurningin "Hvort þykir þér líklegra..?" er notuð til að skipta öllum sem ekki vilja svara á milli flokkanna eftir einhverri formúlu.  Ég er búinn að fá það staðfest frá Gallup.

Margar "skoðanakannanir" eru ekki kannanir á raunverulegum vilja einstaklingsins, heldur snýst þetta orðið um hvernig hægt að draga fram eitthvað sem hægt er að túlka sem vilja.  Þetta er hætt að vera skoðanakönnun, heldur er um hreina skoðanamótun að ræða.  Svo er það jákvætt fyrir könnunarfyrirtækin að sýna fram á árangur í að fækka óákveðnum niður í helst ekki neitt.  Sá sem nær fram hærra svarhlutfalli er nefnilega líklegri til að fá til sín viðskiptavini. 

Það er þekkt að ný framboð líða fyrir það, að sem fæstir séu óákveðnir, meðan rótgróin framboð græða á því.  Skoðanakönnun sem byggir á því að hreinlega útiloka alla óvissu í skoðun þeirra sem spurðir eru, getur því hreinlega torveldað nýju framboði brautargengi.  Fyrir utan að könnun, eins og ég lenti í í febrúar eða mars 2009, hefði getað veitt t.d. framboði Borgarahreyfingarinnar náðarhögg áður sem framboðið var orðið til.  Íslandshreyfingu Ómars var veitt slíkt náðarhögg fyrst og fremst með því að láta alltaf líta út að fáir væru óákveðnir.

Ég myndi vilja gera þá kröfu til Gallup og annarra fyrirtækja, sem kanna hug kjósenda til stjórnmálaflokka, að þau birti:

a) afstöðu aðspurðra til flokka strax eftir fyrstu spurningu;

b) hlutfallstölu allra svara eins og staðan var eftir fyrstu spurningu en uppreikni ekki fylgi, þannig að fylgi þekktra framboða verði samanlagt 100%.  Hafi 16% sagst ætla að styðja einhvern flokk, en aðeins 50% taka afstöðu til flokka, þá er niðurstaðan að fylgi flokksins er 16% en ekki 32%, eins og jafnan er birt, og 50% dreifast á óákveðna, neita að svara, einhvern annan eða ætla ekki að kjósa;

c) hvað þurfti að spyrja oft til að draga fram lokaniðurstöðuna og hvaða spurninga var spurt eða að banna þeim að birta niðurstöður sem byggðar eru á því að þráspyrja.

Það þarf sterk bein til að gefa ekki eftir ítrekuðum spurningum í skoðanakönnunum og stundum eru spurningarnar notaðar til að þvinga fram afstöðu.  Það fyrr er eðlilegt, hið síðara er ófaglegt.


Færslan var skrifuð við fréttina: „Þjóðin vill óbreytt flokkakerfi“