Færslan var fyrst birt á Moggabloggi höfundar 27.8.2011. Efnisflokkur: Skuldamál heimilanna, Samantekt

Í Fréttablaðinu í dag er fjallað um kvörtun Hagsmunasamtaka heimilanna vegna mismununar fjármálafyrirtækjanna við úrlausn mála samkvæmt 110% leiðinni. Eyjan fjallar um málið og eins og venjulega spretta þar fram einstaklingar, sem verja lögbrot, fjárglæfri, svik og pretti hrunbankanna. (Heimildir mínar fyrir fjárglæfrum, lögbrotum(meint), svik og pretti fæ ég úr skýrslu Rannsóknarnefndar Alþingis sem kom út í apríl 2010.)

Mér finnst merkilegt hvað fólki finnst það eðlilegur hlutur að hækkun lána sem komu til vegna fjárglæfra fjármálafyrirtækjanna, lögbrota, svika og pretta eigi að vera sjálfsögð eign þessara fyrirtækja. Bankarnir þrír, þ.e. Landsbanki Íslands hf., Glitnir hf. og Kaupþing banki hf., voru valdir að tjóni fyrir íslenskt samfélag upp á þúsundir milljarða, þar á meðal hækkun á lánum heimilanna upp á nokkur hundruð milljarða. Í hvert sinn sem kemur upp umræða um þá sjálfsögðu kröfu að þetta verði leiðrétt, þá spretta fram einstaklingar, sem flokka sig til jafnaðarmanna eða samfylkingarmanna, og finnst sjálfsagt að nýju kennitölur þessara banka haldi hinu illa fenga fé og tala um að eingöngu eigi að hjálpa þeim sem þess þurfi. Í mínum huga er þetta ekki spurning um að þeir fái hjálp sem þurfi þess með. Þetta er spurning um að það sem ranglega var tekið verði skilað.

Ég veit ekki hve oft ég hef fjallað um þetta mál. Örugglega vel á annað hundrað sinnum. Afstaða mín hefur alltaf verið mjög skýr:

Það sem bættist á eftirstöðvar lána vegna fjárglæfra, svika, lögbrota og pretta hrunbankanna og annarra fjármálafyrirtækja í aðdraganda og eftirmála hrunsins skal þurrkað út aftur.

Hagsmunasamtök heimilanna lögðu til strax í janúar 2009 að gengistryggðum lánum yrði breytt í verðtryggð lán frá lántökudegi og öll verðtryggð lán (þar með þau sem áður voru gengistryggð) fengju 4% þak á árlegar verðbætur. Með þessari aðferð tækju lántakar á sig sanngjarnar og eðlilegar hækkanir og í dúr við hærri vikmörk verðbólgumarkmiða Seðlabanka Íslands. Með þessu væri hlutur allra leiðréttur á sama hátt, allir fengju jafnstóra hluta af tjóni sínu leiðréttan. Það sem mestu skiptir er, að aðferðin var skjótvirk og fækkaði verulega þeim sem þyrftu sérstaka og einstaklingsbundna meðhöndlun hjá fjármálafyrirtækjunum og umboðsmanni skuldara. Ef þessi leið hefði verið farin strax á vormánuðum 2009, þá þori ég að fullyrða að yfir 90% af heimilum landsins væru í góðum málum og laus við allar fjárhagsáhyggjur. Það sem meira er, neysla heimilanna væri meiri og þar með velta fyrirtækja með auknum skatttekjum ríkissjóðs vegna hærra atvinnustigs og meiri neyslu.

110% leiðin

Það var mín skoðun í nóvember og hefur hún ekki breyst, að 110% leiðin er ótrúlega heimskuleg aðferð til að leiðrétta hlut fólks. Á það benti ég í séráliti mínu í nóvember í fyrra en það varð einmitt til þess að ég þótti sjálfsagt skotmark óvandaðra einstaklinga.

Í fyrsta lagi er fasteignaverð rangur viðmiðunarpunktur. Það tekur sífelldum breytingum og getur munað milljónum á nokkrum mánuðum. Þannig byggist upphæð leiðréttingarinnar á því hvenær aðgerðin fer fram. Í öðru lagi þá tekur hún ekkert mið af tjóni fólks vegna fjárglæfra fjármálafyrirtækjanna og refsar beinlínis þeim sem voru hagsýnir, en verðlaunar þá sem fóru greitt. Í þriðja lagi, þá staðfestir hún að fjármálafyrirtæki eru ekki ábyrg fyrir fjárglæfrum sínum, svikum, lögbrotum og prettum. Það er allt í lagi að stela af almenningi, ef það er gert í nafni löglegra stofnaðra fjármálafyrirtækja. Í fjórða lagi er hún brot á lögum um fjármálafyrirtæki nema greiðslumat fari fram, þar sem lögin kveða á um að framkvæma skuli greiðslumat áður en lánveiting (hvort sem hún er ný, endurnýjun á láni eða endurskipulagning) á sér stað. Fjármálafyrirtæki er óheimilt að veita einstaklingi lán sem ekki stenst slíkt greiðslumat.

Hvaða fjármálafyrirtæki dettur í hug, að það sé í lagi að lána fyrir 110% af því veði sem lagt er til? Þessi aðferð er svo vitlaus, að ekki tekur neinu tali. Síðan er 110% leiðin ekki einu sinni 110% leið. Hún er í mörgum tilfellum 130% leið eða jafnvel 180% leið, allt eftir því hvaða aðrar eignir viðkomandi á án tillit til skulda. Þar kemur stærsti brandarinn í þessu. Eigi viðkomandi 2 m.kr. bíl skuldlaust, þá bætast 2,2 m.kr. við eftirstöðvarnar, en eigi viðkomandi 2 m.kr. Kjarval uppi á vegg, þá bætist ekkert við eftirstöðvarnar. Samt er það þannig að bíllinn getur verið fólki nauðsynlegur, en Kjarval er bara til skrauts.

Eignarupptaka í boði hins opinbera

Hún ætlar að verða lífseig jafnaðarmannaskoðunin að þeir sem hafa efni á því eigi að sitja uppi með tjónið sem fjármálafyrirtækin ollu þeim. Bara eigi að koma þeim til hjálpar sem áttu minnst fyrir og helst ekki neitt. 110% leiðin er hrein og klár eignaupptaka og ekkert annað. Þeir sem áttu eitthvað fyrir eiga að skulda 10% meira en þeir eiga og þeir sem áttu ekkert fyrir eiga áfram ekkert og skulda 10% til viðbótar. Óheiðarleiki, vanhæfi og spilling stjórnenda og eigenda hrunbankanna er bara eðlilegur þáttur í rekstri banka. Nokkuð sem viðskiptavinurinn á bara að reikna með og taka á kinnina. Helst á hann að snúa hinum vanganum að nýju kennitölunni svo hún geti líka slegið hann.

Já, stærsta málið varðandi 110% leiðina er, að hún er fullkomnun á eignarupptökunni sem hrunbankarnir hófu með fjárglæfrum sínum, lögbrotum, svikum og prettum. Ríkisstjórn vinstri flokkanna hefur farið leið vinstri sinnaðra þjóðarleiðtoga að gera eignir upptækar, en sá er munurinn á þeim og t.d. Hugo Chavez í Venesúela að hann tekur eignir af stórfyrirtækjum og færir almenningi, en hér á landi eru eignir almennings færðar stórfyrirtækjum.

Ef hrunbankarnir og nýju kennitölur þeirra hefðu sent hóp manna til að brjótast inn á heimili fólks til að ræna það eigum sínum, þá væri lögreglan fyrir löngu komin í málið. Það er nefnilega ólöglegt og brot á hegningalögum. En sé farið rafrænt inn á eignir fólks og þeim stolið sem afleiðing af lélegum rekstri, óheiðarleika í viðskiptum, afglöpum í starfi, spillingu, svikum, lögbrotum og prettum, þá er ekkert gert. Jú, vissulega er heilmikið gert. Þrjár ríkisstjórnir, Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn, Fjármálaeftirlit, Seðlabankinn og dómstólar hafa varið fjármálafyrirtækin í bak og fyrir með lagasetningu, ströngum kröfum, tilmælum, birta ekki lögfræðiálit fyrr en eftir dúk og disk og hafna kröfum um lán séu leiðrétt með vísan í alls að framan auk forsendubrests, neytendaréttar, samningsréttar og stjórnarskrárinnar svo fátt eitt sé nefnt. Þessir aðilar hafa, með fáeinum undantekningum, barist um hæl og hnakka svo fjármálafyrirtækin fái að halda hinu illa fengna fé sem tekið var með rafrænu innbroti á eigur fólks.

Gleymum því ekki að sá sem kaupir þýfi er sekur um lögbrot. Hafi nýja kennitalan keypt illa fengnar kröfur hrunbankanna, þá eru þær jafn illa fengnar eftir sem áður og jafn innstæðulausar. En þetta skilja ekki íslenskir jafnaðarmenn, vegna þess að ráðherrar þeirra eru svo uppteknir við að kyssa tærnar á "erlendum" kröfuhöfum.

Héraðsdómur Suðurlands

Kostulegast af þessu öllu er Héraðsdómur Suðurlands. Túlkar dómurinn eignaréttarákvæði stjórnarskrárinnar á einn hátt, þegar verið er að vernda eignarétt fjármálafyrirtækja, en á allt annan þegar eignarétturinn er lántakans. Hann komst svo að því að 50% fall íslensku krónunnar væri ekki forsendubrestur og heldur ekki hrun hagkerfisins. Það væri nefnilega ekki eins alvarlegt og Suðurlandsskjálfti og eldgos í Vestmannaeyjum! Samt kostaði Suðurlandsskjálfti ekki tjón upp á nema nokkra tugi milljarða meðan hrun hagkerfisins kostaði húsnæðislántaka nokkur hundruð milljarða. Nei, þetta var ekki forsendubrestur heldur eitthvað sem alltaf má reikna með. Mig langar að benda dómurum við Héraðsdóm Suðurlands að Heimaey byggðist upp í líklegast 15 mismunandi gosum á löngu tímabili. Ef eitthvað er öruggt, þá er það að gjósa mun aftur í eyjunni. Spurningin er ekki hvort heldur hvenær. Líklegast innan 10.000 ára. Suðurlandsskjálftar verða reglulega. Íbúar Selfoss vita að stór skjálfti (upp á 6+ á Richter) verður á svæðinu í skjálftahrinum sem ganga yfir á 60 - 100 ára fresti. Ein slík hrina hófst árið 2000 og henni er ekki lokið. Hvernig getur þá slíkur skjálfti verið forsendubrestur? Hann er fyrirséður að öðru leiti en því að tímasetning er óviss.

Voru fjárglæfrir, svik, lögbrot og prettir íslenskra bankamanna í undanfara hrunsins fyrirsjáanlegir atburðir? Var þetta eitthvað sem viðskiptavinir bankanna máttu búast við? Var 50% verðfall íslensku krónunnar á 9 mánuðum frá mars til desember 2008 atburður sem lántakar áttu að reikna með við lántöku árið 2001 eða voru það bara þeir sem tóku lán árið 2007 sem áttu að búast við slíku? Héraðsdómur Suðurlands komst að þeirri niðurstöðu í dómi sl. haust, að framangreint gæti ekki talist forsendubrestur. Lántaki átti að reikna með í sinni lántöku að mótaðilinn væri óheiðarlegur, óhæfur og spilltur stjórnandi. Þetta er gott að vita. Spurningin er hvort Hæstiréttur verði Héraðsdómi Suðurlands sammála.