Færslan var fyrst birt á Moggabloggi höfundar 10.5.2010. Efnisflokkur: Bankakreppa

Risastór björgunarsjóður hefur verið stofnaður. Í hann eiga að renna 750 milljarðar evra. Þetta er engin smá upphæð, en samt ætlar enginn að leggja fram eitt cent, ef marka má fréttaflutning á BBC World.

Mér sýnist sem stofnun þessa sjóðs sýni og sanni að vogunarsjóðir og spákaupmenn hafa unnið. Fyrir þremur árum hófst mikil atlaga að fjármálakerfi heimsins. Áður var búið að skapa þær aðstæður, að alls konar eignarbólur höfðu myndast hér og þar. Búið var að fá alla til að spenna bogann til fulls. Fjölbreyttum, vafasömum fjármálavafningum hafði verið smyglað inn á markað með aðstoð matsfyrirtækja, en framhjá eftirlitsaðilum. Með þessu var hluti fjármálafyrirtækja og fjárfesta um allan heim í raun þurrmjólkaðir og skuldsettir upp í topp. Þetta var fyrsti hluti í þríleik, en hann felst í því að undirbúa jarðveginn. Í þætti tvö er skrúfað fyrir flæði hagstæðs fjármagns inn á markaðinn. Þetta er sama trix og notað hefur verið varðandi ýmsa hrávöru. Framboð á hrávöru var heft af aðilum sem yfirbuðu gömlu markaðsaðila, þannig að framleiðendur gátu ekki lengur fengið hrávöruna nema gegn uppsprengdu verði. Þetta veldur annars vegar skorti og hins vegar miklum verðhækkunum. Þar sem þetta samráð nær yfir landamæri, er engin stofnun sem fylgist með þessu.

Nú var komið að því að nota þessa aðferð á fjármálakerfið. Menn vildu sjá hve langt væri hægt að ganga, hvort stjórnvöld og seðlabankar kæmu bönkunum til bjargar og hve miklu fé þessir aðilar væru til í að veita til fjármálafyrirtækjanna. Fyrsta skrefið var að veita ótakmörkuðu fé inn á markaði sem þurfti að endurfjármagna eftir nokkur ár. Skref tvö var að skrúfa upp vexti. Fjármálafyrirtækjum stóð allt í einu ekki lengur til boða ódýrt fjármagn. Það varð til þess, að vextir viðskiptavina fjármálafyrirtækjanna urðu að hækka. Tímasetningin var valin af kostgæfni. Komið var að endurskoðun vaxta íbúðalána hjá stórum hópum bandarískra húsnæðiskaupenda. Þessir aðilar höfðu reiknað með því að geta endurfjármagnað lán sín á lágum vöxtum, enda hafði þeim verið talin trú um það við lántöku. Nei, nú buðust ekki lengur lágir vextir og því margfölduðust vextir lánannaí samræmi við ákvæði lánasamningsins. Afleiðing var greiðslufall gríðarlegs fjölda lántaka. Í gang fór keðjuverkun og fjármálafyrirtæki um allan heim börðust fyrir lífi sínu. Fjármálafyrirtæki um allan heim þurftu nauðsynlega innspýtingu fjármagns. Þeir sem mergsogið höfðu fyrirtækin lögðu ekkert fram sjálfir. Hlutafé fyrirtækjanna var ekki aukið með útboði. Nei, fé var sótt til stjórnvalda. Þáttur þrjú í þríleiknum hófst og hann felst í að ná í sem mest opinbert fé.

Bretum og Bandaríkjamönnum dældu ómældum upphæðum í sínar fjármálastofnanir, meðan stjórnvöld í nokkrum öðrum löndum sögðu strax að þau ætluðu ekki að gera neitt, heldur ættu bankarnir að taka til í eiginn ranni. Menn tóku við peningunum fyrrnefndu löndunum og vildu meira, en í Þýskalandi, Sviss og Frakklandi, þá gerðist ekkert. Vissulega stóðu bankar tæpt, en ekkert meira en það. Einn og einn fór á hliðina, en það gerist af og til alls staðar. Sama átti við um Spán, Ítalíu, Írland, Portúgal og mörg önnur Evrópulönd. Ríkisstjórnir lofuðu svo sem alls konar stuðningi, en ekki innspýtingu fjármagns eða þá að slíkri innspýtingu fylgdu skilyrði sem tryggðu að peningana var bara hægt að nota á tiltekinn hátt.

Mér fannst þetta allt lykta af kúgun þá og ennþá finn ég lykt af kúgun. Vogunarsjóðir og spákaupmenn eru að skoða hvað þeir geta gengið langt. Hvað þeir geta náð í háar upphæðir úr ríkissjóðum hinna ýmsu landa. Þegar ekkert gekk með voldugu þjóðirnar innan evrusvæðisins, þá var fundin önnur leið. Leitað var að veikasta hlekknum. Gerð var atlaga að Grikklandi. Knýja átti evruríkin til að leggja fram pening. Og það tókst. Vissulega er staða Grikkja slæm, en undir eðlilegum kringumstæðum á fjármálamörkuðum, þá hefðu þeir líklegast unnið sig út úr vandanum. En þá komu matsfyrirtækin og spiluðu út sínum trompum. "Lækkum lánshæfiseinkunn Grikklands. Landið ræður ekki við það." Seðlabanki Evrópu er svo ósáttur við þessa ákvörðun, að hann ákvað að hunsa hana! Svo var sótt að Portúgal með sama hætti, þó svo að ríkisfjármál þar séu í nokkuð góðum málum. Mun betri en t.d. í Bretlandi. Sama á raunar við um Grikkland. Halli á breskum fjárlögum er meiri en í flestum löndum Evrópu að Íslandi undanskyldu. En það furðulega við stöðu Portúgals var, að ekkert hafði breyst í fjármálum ríkisins í nokkra mánuði áður en matsfyrirtækin ákváðu að lækka lánshæfismat ríkisins. Lækkunin var tilhæfulaus með öllu og raunar hafði ríkisstjórn landsins reiknað með að einkunnin myndi hækka við næsta endurmat.

Nú Grikkir leituðu á náði AGS í síðustu viku. Þá hefði maður nú haldið, að menn yrðu rólegir. Nei, heldur betur ekki. Gerð var árás á evruna með það í huga að splundra evrusamstarfinu. Það hrikti í ýmsum stoðum síðustu 5 daga og á neyðarfundi um helgina gáfu fjármálaráðherrar ESB eftir. 750 milljarða evru sjóður var stofnaður til að verja evrusvæðið, en ekki bara það. Samkvæmt frétt á BBC World í dag, þá eiga lönd utan evrusvæðisins og jafnvel utan ESB að geta fengið stuðning frá þessum sjóði. Sjóðurinn og Seðlabanki Evrópu eiga að geta keypt bæði ríkisskuldabréf og skuldir ríkisstjórna og einkaaðila (BBC World: "The European Central Bank (ECB) also announced that it would buy eurozone government and private debt".) Þetta er 180 gráðu stefnubreyting hjá ECB. Við stofnun hans var tekið skýrt fram að bankinn myndi aldrei kaupa ríkisskuldabréf. (Var þetta kannski umræðan í stjórnarráðinu um helgina, að ECB hafi boðið íslenskum stjórnvöldum slíkan pakka? Fundurinn minnti eitthvað svo á nokkra daga haustið 2008.)

Niðurstaðan er sem sagt, að vogunarsjóðum og spákaupmönnum tókst að fá ESB ríkin til að veðsetja Evrópu til að bjarga Grikklandi og evrunni. 750 milljarðar evra er meira en 1.000 evrur á hvert mannsbarn í ESB. Það er vissulega ekki eins mikið og lagt hefur verið á okkur vesalings Íslendinga, en 1.000 evrur eru fyrir suma Evrópubúa eins og 10.000 evrur eru fyrir okkur. Og það á eftir að koma í ljós hvort þetta sé nóg.

Ætli þessu sé lokið núna? Það er búið að fella Suður-Ameríku, Japan, Suð-austur Asíu, Rússland, Bandaríkin, Bretland og núna ESB. Ætli Kína sé næst. Ástralía og Nýja-Sjáland eru líklegast ekki nógu merkileg svæði. Indland og Afríka urðu fyrir ótrúlega ósvífinni árás í formi matvælaskorts. Síðan hafa allir þurft að líða fyrir bensínkreppu eða eigum við kalla það bólu.

Ég held að það sé kominn tími til að stöðva þessa aðila sem telja sig geta ráðskast með allt og alla. En það er hægara sagt en gert. Ástæðan fyrir öllu þessu er afleiðuviðskipti sem eru jú ekkert annað en hrein og bein veðmál. Þetta er eins og með íþróttakappleiki. Þegar of margir eru búnir að veðja á sömu úrslit í sama leik, þá er maðkur í mysunni. Sama á við um þessa óreglu í fjármálalífi heimsins og viðskiptum. En höfum í huga, að afleiður í gangi í heimunum er sagðar vera að verðmæti 700.000 milljarðar USD (e. 700 trillion dollars). Það er 750 föld talan sem ESB og AGS ætla að leggja í evrópska björgunarsjóðinn. Árleg heimsframleiðsla er um 60.000 milljarðar USD. Menn munu gera allt til að verja þessa 700.000 milljarða USD. Fall Lehman Brothers sannaði það. Í fleiri daga sátu menn á sérstökum fundum við að vinda ofan af afleiðunum sem Lehman átti og ekki hefur verið gefið upp hver niðurstaðan var. Líklegast töpuðu fáir, þar sem eðli afleiða er að menn taka stöðu í einu og síðan mótstöðu í einhverju öðru. En afleiðurnar munu halda áfram að sveima um hagkerfi heimsins og veðmál verða lögð einhverju nýju svæði til höfuðs fljótlega. Líklegast verður reynt að ná í eins mikið af 750 milljarðar sjóðnum og hægt er og síðan færa menn sig um set. Þríleikurinn góði verður endurtekinn aftur og aftur: 1) undirbúa jarðveginn, 2) stoppa blóðflæðið, 3) ná í sem mest af innspýtingunni hvort sem hún er í formi ríkisframlaga eða endurfjármögnunar.

Ef einhver heldur að ég sé haldinn einhverri paranoju, þá er það alveg vel hugsanlegt. Ég er bara búinn að fylgjast með þessu gerast of oft of víða til að trúa því að þetta sé allt tilviljun. Ég þarf svo sem ekki að líta út fyrir landsteinana, því þetta er nákvæmlega það sem gert var hér á landi varðandi gengistryggðu lánin, er galdurinn á bak við verðtryggðu lánin, var markmiðið með húsnæðisbólunni og hlutabréfabólunni. Markmiðið er alltaf það sama: Eins mikil eignatilfærsla og hægt er að koma í kring frá fórnarlambinu til gerandans. Gerandinn finnur til máttar síns og telur sig hafa völdin, en um leið og sigurvíman líður úr honum, þá þarf hann nýtt plott og nýtt fórnarlamb.

Færslan var skrifuð við fréttina: Gríðarlegar hækkanir á mörkuðum