Færslan var fyrst birt á Moggabloggi höfundar 20.7.2010. Efnisflokkur: Umræða, Gengislánadómar

Ég má til að setja hér inn svar sem ég setti inn á frétt, þar sem ég svara spurningum Eyjunnar um þann orðróm að setja eigi lög á gengistryggð lán. Gamall félagi minn af þessari síðu Gunnr, sem búsettur er í Noregi (að ég best veit) setti inn eftirfarandi ádeilu á mig og minn málflutning. Fyrir neðan birti ég svo mín viðbrögð.

Gunnr:

Þetta eru furðulegar umræður eins og flest á Íslandi. Fólk er þegar búið að taka afstöðu og búið að grafa sig niður í skotgrafirnar og kastar handsprengjum yfir í hina gryfjuna. Hér virðast nánast allir elta sínu persónulega hagsmuni en horfa lítið til heildarinnar á það bæði við um fjölmiðlafólk, stjórnmálamenn og aðra. Því miður er það sem einum er veitt kemur úr vasa annars í þessu agnarsmáa hagkerfi sem er í raun má líkja við lítið fiskabúr, með ónýtan gjaldmiðil bak við gjaldeyrishömlur/múr þar sem í raun fjármálakerfið liggur í fanginu á ríkinu.
Það er augljóst að innistæður í bönkunum voru tryggðar í topp við hrun, sem undirritaður gagnrýndi á þeim tíma, og auðvitað lenti og lendir það á skattborgurum þessa lands sem raunar öll "lánaleiðrétting" sem og væntanlegt hrun á húsnæðisverði mun einnig gera. Það skiptir í raun ekki máli hvernig það er reynt að þokuleggja þetta. Það er varla nokkur sem heldur því fram að umboðsmaður Alþingis eða Hæstiréttur geti haldið uppi fjármálakerfi þjóðar þar sem velferðarkerfið er rekið upp á krít og við erum de facto búin að missa okkar efnahagslega sjálfstæði. Við erum með ráðlausa og sundurlausa stjórn, ráðlausa stjórnarandstöðu og gríðarlega óánægju í samfélaginu.

Sá mæti maður, Marínó G Njálsson er núna komin í krossferð gegn Samfylkingunni, stærsta stjórnarflokki landsins og flaggar Framsóknarflagginu. Varla er það skynsamlegt fyrir samtökin og málstaðin eða er þetta er væntanlega ákaflega líklegt að stjórnmálaþátttaka er nýr vettvangur sem Marínó ætlar inn á. Hann er talnaglöggur maður og hefur ýmislegt gott fram að færa.
Maður hefur séð þetta í gegnum árin hvernig fólk hefur komist til stjórnmálaframa í gegnum Neytendasamtökin og ekki minnast á íþróttastarfsemi. Hliðstæðan er náttúrulega við formann Framsóknarflokksins sem notaði Icesave og Indefence sem nokkurs konar stökkbretti enda er Indefence af mörgum skilgreind sem nokkurs konar flokksdeild í Framsóknarflokknum.
Kannski á að þrengja samtökin niður í "Samtök heimila með gengistryggð lán"? Því að ef samtökin eyða öllu púðrinu á að þeir með gengistryggðu lánin fái sínu framgengt verður augljóslega minna svigrúm fyrir þá með verðtryggðu lánin enda verður þetta að endingu fjármagnað úr ríkissjóði.

(1) Þessi dómur hæstaréttar eins og ég hef lesið hann og er ég ekki löglærður á einungis við um gengistryggðu lána sem sem dæmt var ólögleg en óvíst er að þann dóm má yfirfæra yfir öll gengistryggð lán enda er um hundruð ólíkra samninga að ræða. Þetta felur í sér fjölda mála og gæti tekið mörg ár í dómskerfinu.
Það hefur í raun ekki fallið dómur um fyrirtæki og gengistrygginguna og það verður stórt dæmi ef þau eru einnig ólögleg.

(2) Hitt málið er að dómurinn segir ekki neitt um að nafnvextir koma í stað gengistryggingarinnar og í raun er stjórnvöldum heimilt að setja lög varðandi það. Óvissan er slæm bæði fyrir óburðugt fjármálakerfi landsins og ekki minnst fyrir mörg heimili sem eiga í miklum erfiðleikum.

(3) Klárlega munu kröfuhafar fara í málsókn við ríkið og fara fram á himinháar skaðabætur og það er líklegt að þeir munu ná sínu fram enda virðast Íslendingar vera ótrúlegir amatörar, réttara sagt fífl.

(4) Kostnaðurinn lendir á þjóðinni það er augljóst öllum hvernig sem menn reyna að þokuleggja það.
Það. Ekki kemur fé frá himninum, réttlætisgyðjunni eða hæstarétti og ekki frá erlendum aðilum. Það er ekki gull grafið í bönkunum.
Held að það sé mikilvægt að ná sátt um skuldamálin og þá verði kostnaðurinn einnig að liggja á borðinu.
Afleiðingarnar verða:
(a) Það þarf að leggja til meira fé úr ríkissjóði sem þýðir lántöku á blóðvöxtum og það verður fjármagnað með hækkuðum sköttum og niðurskurði.
(b) Tiltrúin á þjóðinni býður enn meiri hnekki og óvissan um fjármálakerfið mun hægja enn á vexti og halda uppi háu vaxtastigi og gera enn ólíklegra að það verði hægt að komast úr gjaldeyrishömlunum. Allt þetta mun þýða rýri lífskjör og minni þjóðarköku og þá enn meiri niðurskurð og skattpíningu.

Og svo er það mitt svar:

Gunnr, mér finnst nú allt í lagi að fara með rétt mál. Þú hefur nú bara fylgst með mínum skrifum í minnst tvö ár og ættir að vita betur en að koma með svona vitleysu. Hvar er ég að flagga "Framsóknarflaggi" í þessari umræðu? Ég veit ekki betur en að Framsóknarflokkurinn hafi tekið upp baráttumál Hagsmunasamtaka heimilanna um 4% árlegt þak á verðbætur.

Ég er heldur ekkert kominn í "krossferð" gegn Samfylkingunni, en mislíkar hvernig flokkurinn er að keyra allt niður í þjóðfélaginu. Davíð Oddsson og Halldór Ásgrímsson voru einhverjir ákvörðunarfælnustu forystumenn ríkisstjórnar frá stofnun lýðveldisins með því að ítrekað gera ekki neitt. Jóhanna og Steingrímur er helmingi verri. Vinur er sá sem til vamms segir.

Vangaveltur þínar um hugsanlegt framboð eru svo úr lausu lofti gripnar að þeim ætti ég ekki að svara, en bara til fróðleiks, þá hafa nokkuð margir aðilar haft samband við mig á undanförnum vikum og beðið mig um að ganga í raðir hinna og þessara fylkinga. Svarið hefur alltaf verið að störf fyrir Hagsmunasamtök heimilanna og pólitísk þátttaka fara ekki saman. En enginn veit sína ævi fyrr en öll er. Ég hef líka fengið áskorun um að bjóða mig fram til forseta, en hló að þeirri uppástungu.

Mér finnst líka allt í lagi, að menn lesi þá umræðu sem er á þræðinum áður en komið er með svona bull um "Samtök heimila með gengistryggð lán". Í fyrsta lagi, þá eiga Hagsmunasamtök heimilanna engan heiður af niðurstöðu Hæstaréttar. Þar var dæmt eftir lögum. Í öðru lagi, hafa Hagsmunasamtök heimilanna barist fyrir því að forsendubrestur allra lána verði leiðréttur. Í þriðja lagi lögðu HH til allt aðra leið til að leiðrétta gengistryggð lán áður en samtökunum varð ljóst að gengistryggingin væri í mótsögn við lög. Í fjórða lagi, þá hafa samtökin barist fyrir breytingum á lánakerfinu með það í huga að annað hvort verðtrygging yrði afnumin eða þak yrði sett á árlegar verðbætur. Gunnr, er veðrið svona gott í Noregi að menn gleyma öllu því sem þeir hafa rætt um áður? Við erum tveir margoft búnir að fara í gegn um þetta. (Nema náttúrulega að það sé einhver annar sem skrifar nákvæmlega eins og Gunnr í Noregi og notar sama notendanafn.) Þú hefur hingað til verið mjög rökfastur í málflutningi þínum og ekki farið í útúrsnúninga eða skáldskap áður.

Varðandi (1): Dómurinn er þríþættur: 1) Leigusamningur er lánasamningur þar sem lántaki eigast bifreiðina að leigutíma loknum; 2) Samningurinn er í íslenskum krónum, þar sem höfuðstólsfjárhæð er tilgreind í íslenskum krónum; 3) Gengistrygging er ólögleg verðtrygging og er því ákvæði samningsins um tengingu höfuðstóls við breytingar á gengi dæmdur ógildur. Fordæmisgildið nær því í fyrsta lagi til allra leigusamninga, þar sem hinn leigði munur verður eign leigutaka að leigutíma liðnum. Í öðru lagi nær fordæmisgildið til lána með höfuðstól í íslenskum krónum, þó annað hafi verið tilgreint í erlendri mynt. Loks felst fordæmisgildið í því að ekki má nota gengistryggingu til að verðtryggja samninga. Fordæmisgildið nær ekki til samninga, þar sem höfuðstóll er tilgreindur í erlendri mynt, en hafi verið sótt um lán í íslenskum krónum, þó höfuðstóll sé í erlendri mynt, þá gæti atriði 2) veitt fordæmi, en dómstólar þurfa að skera úr um það.

Varðandi (2): Dómurinn segir ekkert um vexti, þ.e. hvorki hvort þeir eigi að standa eða breytast. Það er venja í íslenskum rétti, að það sem ekki er breytt stendur óhaggað. Þess vegna gilda samningsvextir þar til dómstólar kveða úr um annað, framvirk lög eru sett sem breyta vöxtunum, lánveitandi nýtir sér ákvæði samninganna til að breyta vöxtunum eða samkomulag næst milli lántaka og lánveitanda um breytta vexti. Ég vil benda á, að áríð 2005 buðu mörg bílaumboð í samstarfi við fjármögnunarfyrirtæki vaxtalaus og óverðtryggð lán. Að lánin beri 3-9% vexti er augljóslega betra en vaxtalaus lán. Það er mikil misskilningur í gangi um að öll bílalán hafi verið á lágum vöxtum. Mörg þeirra eru með ótrúlega háum vöxtum. Dæmi eru um 6-9% vaxtaálag, þannig að fyrir þá sem eru með slík lán eru vextir Seðlabankans eins og þeir eru núna hagstæðari en samningsvextir. Svo virðast menn viljandi líta framhjá því að LIBOR vextir hafa bara verið lágir frá haustmánuðum 2008. Fram að því voru vextir í dollurum, evrum og pundum allt að 4,5 - 6% misjafnt eftir myntum. Vegna 36. gr. laga nr. 7/1936, þá geta stjórnvöld ekki gripið inn í hvaða samninga sem er með lagasetningu. Þeir lögfræðingar sem ég hef rætt við (að einum undanskyldum) telja að 36. gr. verndi neytendur fyrir því að vöxtum verði breytt umfram það sem hver samningur segir til um.

Varðandi (3): Hvers vegna ættu kröfuhafar að fara í skaðabótamál við ríkið? Þeir eru þegar búnir að veita fjármálafyrirtækjunum umtalsverðan afslátt, en verða vissulega af framtíðarhagnaði. Samt ekki, þar sem fjárhagsstaða fjármálafyrirtækjanna verður heilbrigðari eftir að búið er að leiðrétta lánin á þennan hátt og því eru meiri líkur á því að lánin innheimtist á innheimtuaðgerða, fjárnáms og uppboða. Höfum í huga að fjármálafyrirtækin eru ekki að græða á innheimtuaðgerðum, fjárnámi og uppboðum. Það eru lögmannsstofur sem hagnast á því á kostnað þess sem annars færi til fjármálafyrirtækjanna. Kröfuhafa höfðu lögmenn á sínum snærum. Ekki bara erlenda heldur líka íslenska. Ef þessi lögmenn (íslenskir og erlendir) vissu ekki af umræðunni um hugsanlegt ólögmæti gengistryggingarinnar, þá voru þeir einfaldlega fúskarar. Þessir menn geta ekki borið fyrir sig fávisku, þó lögin séu á íslensku. Hafi dómar Hæstaréttar komið þeim á óvart, þá finnst mér rétt að kröfuhafar fari í skaðabótamál til þá en ekki ríkið. Þeir unnu sína heimavinnu ekki nógu vel, svo einfalt er það.

Varðandi (4): Hvaða kostnaður lendir á ríkinu? Skýrðu mál þitt. Þetta eru dæmigerðar upphrópanir: Kostnaðurinn fellur á ríkið. Kostnaður fellur á skattgreiðendur. Það er nákvæmlega engin innstæða fyrir þessu. Hvaða kostnaður fellur á ríkið? Hvernig er hann fundinn út? Hvað veldur honum? Hvernig hafa afslættir á lánasöfnunum áhrif á þennan kostnað til lækkunar? Er kostnaður vegna lána heimilanna, vegna lána fyrirtækja eða beggja? Hvernig geta rúmlega 100 milljarða lán heimilanna (samkvæmt gögnum Seðlabankans) sem voru bókfærð á allt að 273 milljarða í gömlu bönkunum valdið meiri kostnaði? "Það þarf að leggja meiri pening.." Hverjir segja það? Varðhundar fjármálafyrirtækjanna innan íslenskrar stjórnsýslu. Veistu að íslensk fyrirtæki þurfa að greiða íslenskum launamönnum tvöfalda þá tölu í laun, svo launamaðurinn geti greitt af lánunum, sem fjármálafyrirtækin ákváðu að rukka í botn, þrátt fyrir að hafa fengið allt að 47% afslátt. Fyrirgefðu, en það er ósvífni og glæpsamlegt. Það féll dómur fyrir nokkrum árum, þar sem rafvirki var dæmdur til að láta konu nokkra njóta þess afsláttar sem hann fékk af efniskaupum hjá heildsala. Þetta er sambærileg staða.

Tiltrú manna erlendis á íslenska stjórnkerfinu er farin út í veður og vind. Hvers konar fúsk er það, að leyfa ólögleg lán í 9 ár án þess að aðhafast neitt? FÚSK er eina orðið sem til er um þetta. Og varðandi fjármálafyrirtækin var um EINBEITTAN BROTAVILJA. Formaður Sambands banka og verðbréfafyrirtækja sagði sjálfur í umsögn um frumvarp að lögum nr. 38/2001 að ákvæði 13. og 14. gr. bönnuðu þetta lánaform og bað um að þessu ákvæði yrði breytt. 17. og 18. gr. laganna eru með refsiákvæði, þannig að ljóst er að brotin eru refsiverð. Þetta sýnir bara því miður annars vegar grófa vanrækslu Fjármálaeftirlits og líklegast Seðlabanka Íslands og síðan ótrúlega bíræfinn brotavilja fjármálafyrirtækjanna. Heldur þú virkilega, Gunnr, að það séu dómarnir sem rústi tiltrúnni eða ef fyrirtækin verði fyrir frekari skakkaföllum. Nei, héðan í frá munu útlendingar ekki trúa einni einustu lagalegri túlkun fjármálafyrirtækjanna og biðja um óháð álit í hvert skipti rætt er um lögfræðileg málefni. Það er mesta áfallið sem dómar Hæstaréttar hafa í för með sér. Orðspor og tiltrú á lögfræðingum bankanna varð að engu og sama gildir um lögfræðinga FME. Hafa einhverjir velt því fyrir sér hvaða snillingar voru yfirlögfræðingar FME á þessum árum? Og hvaða starfi ætli þeir gegni núna? Það verður flott í CV-inu að hafa verið yfirlögfræðingur FME þegar ólögleg gengistrygging var látin átölulaus.