Birt á Moggablogginu 28.5.2014 - Efnisflokkur: Verðtrygging

Mér finnst stundum merkilegt og nánast hlægilegt, þegar menn leita um allan heim af dæmum sem sýna að verðtryggð lán eða vísitölutengd lán eru töfralausnin, en ekki nafnverðslán (það sem við köllum óverðtryggð) eins og eru algengust í heiminum.

Í pistlinum Japan og óverðtryggð lán á mbl.is hefur Már Mixa fundið dæmi um að Japanir séu í slæmu máli vegna þess að jenið sé að styrkjast samhliða því að húsnæðisverð lækkaði. Hann nefnir ekki í pistli sínum hvort laun í Japan, og þar með húsnæðiskaupenda/lántaka, hafi lækkað. Það er nefnilega grunnforsenda þess að lán með nafnvöxtum sé óhagstæðara núna en við töku þess. Hafi laun ekki lækkað og frekar hækkað, þá eru lánin augljóslega hagstæðari núna en við töku þeirra. (Már bendir á að vextir lánanna hafi lækkað.)

Forðast ber vísitölutengingu langtímalána heimilanna

Bara svo það sé á hreinu, þá er tenging langtímalána við vísitölu slæmur kostur. Sama í hvaða mynd tengingin er. Húsnæðisvísitala er alveg jafnafleit og vísitala neysluverðs. Skýringin er einföld. Staða lántaka er misjöfn meðan vísitölumæling mælir einhvers konar meðaltalsþróun eða jafnvel öfgafyllstu hækkunina. Húsnæðiseigandi sem ekki ætlar að selja húsnæðið sitt hefur ENGAN hag af hækkandi verði, sama hvaða lán hann er með á húsinu. Eina leiðin fyrir hann til að hagnast á hækkandi verði, er að selja, en á mót þyrfti hann að kaupa á hærra verði. Nettóáhrif fyrir viðkomandi gætu því í reynd verið neikvæð, ef húsnæðið sem hann kaupir hefur hækkað meira en það sem hann seldi, þó það sé ódýrara. Vísitölutengingin (sama hver vísitalan er) mun hins vegar ALLTAF leiða til þess að höfuðstóllinn hækkar til langframa, þ.e. að meiri vísitölubætur leggjast ofan á höfuðstólinn á lánstímanum vegna hækkunar vísitölunnar, en dragast af honum vegna lækkunarvísitölunnar. Vissulega er fræðilega til sú staða að lækkun verði mikil og langvarandi og hugsanlega hægt að finna eitt eða tvö lönd í heiminum, þar sem það hefur raunverulega gerst, en hvort heldur í íslenskum raunveruleika eða raunveruleika líklegast 99% landa í heiminum hefði hvaða vísitölubinding sem er leitt til þess að vísitölubætur hefðu hækkað höfuðstólinn.

Hvers vegna eru húsnæðislán í nágrannalöndum okkar ekki vísitölubundin? Ætli það sé vegna þess að nágrannar okkar hafi ekki uppgötvað töframátt vísitölubindingarinnar? Eða er það vegna þess að þeir átta sig á fásinnu hennar?

Vísitölubinding barn síns tíma

Vísitölubinding fjárskuldbindinga heimilanna er slæm hugmynd, sem við Íslendingar höfum þurft að líða fyrir í 35 ár. Henni var komið á í ástandi þegar verðbólga var um og yfir 40% á ársgrunni. Þegar við vorum með vanþroskað fjármálakerfi og stór hluti þeirra sem höndluðu með fjármuni lífeyrissjóðanna höfðu litla þekkingu á því sem þeir voru að gera. Fiskveiðar og eitt álver sáu landinu fyrir gjaldeyrir. Og voru viðbrögð við verðbólgu sem að miklu leiti má rekja til vaxtaverkja í þjóðfélaginu eftir að höftum eftirstríðsáranna hafði verið aflétt.

Fátt er líkt núna með ástandinu á vordögum 1979. 4% verðbólga þykir há (!), bygging Búðarhálsvirkjunar fór nánast framhjá þjóðinni, stoðir efnahagslífsins eru orðnar margar, samfélagið er orðið tengdara alþjóðasamfélaginu, fólk með viðskipta- og/eða fjármálamenntun sér um lífeyrissjóðina, vitund fólks fyrir umhverfinu og fjármálum er margfalt meiri og svona mætti lengi telja. Breytingin hefur líka orðið í neikvæða átt, þ.e. græðgivæðing samfélagsins er farin úr böndunum, flóknir fjármálagjörningar gera fólk erfitt að skilja margt sem er í gangi, bólur eru búnar til svo hægt sé að færa fjármagn á milli hópa í samfélaginu í nafni frjálsmarkaðar, markaðsmisnotkanun eru nánast reglan (kannski ekkert nýtt), hraði og upplýsingatækni er notaður til að breiða út röngum upplýsingum eða dæla út slíku magni upplýsinga að enginn ræður lengur við að vinna úr þeim.