Færslan var fyrst birt á Moggabloggi höfundar 17.3.2013.

Fjármálaeftirlitið er að greina "vanskil" fólks og fyrirtækja. Ætli Fjármálaeftirlitið tali um vanskil, þegar neitað er að greiða af rangt reiknuðum lánum? Ég veit um ansi marga sem hafa ekki fengið rétta greiðsluseðla frá ársbyrjun 2008. Ég reikna með að þeir sem hafa nýtt rétt sinn og neitað að greiða ólöglega reiknaðar kröfur, teljist í bókum fjármálafyrirtækjanna og Fjármálaeftirlitsins hafa verið í vanskilum. Í mínum huga getur viðskiptavinur aðeins verið í vanskilum hafi hann neitað að greiða löglega kröfu.

Ég hef séð kröfur frá fjármálafyrirtæki til einstaklings, sem ég endurreiknaði lán fyrir, þar sem eftirstöðvar á 20 milljóna króna láni, þ.e. upphaflegur höfuðstóll, voru reiknaðar vera 52 m.kr. Viðkomandi neitaði að greiða afborganir nema að hann fengi rétt reiknaðan greiðsluseðil í hendur. Fyrir mér er þetta algjörlega eðlileg ósk af hendi viðskiptavinarins. Nei, engu tauti var við fjármálafyrirtækið komandi og það vildi margfalda höfuðstólsafborgun þrátt fyrir Hæstaréttardóma um hið gagnstæða. Miðað við niðurstöðu Hæstaréttar í málum 600/2011 og 464/2012, þá eru eftirstöðvar lánsins innan við 18 m.kr. og sé síðan tekið tillit til úrskurðar Evrópudómstólsins í máli C-618/10, þá lækka eftirstöðvarnar enn frekar.

Hrægammastofnanir

Svo má við þetta bæta, að Landsbankinn, Arion banki og Íslandsbanki, eins og þessar stofnanir heita í dag, hafa hagað sér eins og ósvifnustu hrægammasjóðir, keypt kröfur á miklu undirverði og ætlast til að fá fullt verð fyrir eða að minnsta kosti gott álag á kaupveðið. Þetta heitir víst á Íslandi að vera heiðvirð fjármálaviðskipti, en ég kann önnur orð yfir svona háttsemi. Á þessari háttsemi er mörg hundruð milljarða hagnaður bankanna byggður. Að mergsjúga fólk og fyrirtæki sem var nánast hrint fram af bjargbrúninni af lögbrotum bankanna í undanfara hrunsins og vegna afleiðinga þess. Og í staðinn fyrir að leiðrétta misgjörðir fyrirrennara sinna, þá ákváðu þeir að græða á þeim! Huggulegir viðskiptabankar eða hitt þó heldur sem fólk er neytt til að eiga viðskipti við. Svo er starfsfólki þeirra greiddur bónus fyrir að ganga lengra að fyrirtækjum en ástæða var til bara svo þjóðarbúið skuldi kröfuhöfum aðeins meiri gjaldeyri.

Því miður hefur endurreisn bankakerfisins verið á kostnað viðskiptavina sem lentu í svikamyllu þeirra aumkunarverðu fyrirtækja, sem hétu Landsbanki Íslands, Kaupþing og Glitnir. Fyrirtækja sem almenningur á Íslandi treysti að væru að vinna að hagsmunum allra viðskiptavina sinna, en ekki bara eigenda og valinna eftirlætisviðskiptavina og að ógleymdum sérvöldum starfsmönnum sem áttu, að því virðist greiðan aðgang að fjárhirslum bankanna.

Blóðsjúgandi vampírur

Dæmi um hvers konar blóðsjúgandi vampírum fjármálafyrirtækin eru orðin, sést best í þeim fjölda íbúða sem þær hafa séð sig "tilneydda" að leysa til sín eftir að hafa krafist nauðungarsölu. Hátt í 10% þjóðarinnar hefur þannig misst húsnæðið sitt til hrægammanna. Flest málin eru tilkomin vegna lögbrota aumkunarverðra fyrirrennara bankanna þriggja. Ég held að bankarnir þrír og fleiri endurreistar og yfirteknar fjármálastofnanir hafi gleymt, að þegar lánin viðskiptavinanna voru færð yfir til nýrra fjármálafyrirtækja, þá fylgdu ekki bara réttindi heldur líka skyldur.

Hrunið var ekki óheppni

Ef menn halda að hrunið hafi bara orðið af ansans óheppni, þá held ég að rétt sé að menn hugsi sig um. Nei, það varð vegna þess, að þeir sem stjórnuðu hrunbönkunum virtust uppteknari við að græða en að reka banka. Það varð vegna þess að menn sniðgengu lög, áhættustýringu og heilbrigða skynsemi. Um þetta er fjallað ítarlega á um 1.400 blaðsíðu í skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis, þannig að þetta er ekki bara mín ályktun.

Lágmark að skila því sem ekki var greitt fyrir

Ég hef sagt það áður og endurtek það núna. Mér finnst alveg lágmark, að bankarnir þrír skili til viðskiptavina sinna þeim afslætti sem þeir fengu af lánasöfnum við yfirtöku þeirra frá hrunbönkunum og öðrum aumum fjármálastofnunum. Þá er ég að tala um að viðskiptavinir bankanna þriggja fái, sem leiðréttingu á skuldum sínum, bróðurpartinn af hagnaði bankanna vegna endurmats á yfirteknum eignasöfnum. Verði það ekki gert, þá krefst ég þess að settur verði hvalrekaskattur á þessi fyrirtæki, þannig að hagnaður af vogunarsjóðsstarfsemi bankanna verði látinn standa undir þó ekki væri nema hluta af kostnaði ríkissjóðs vegna hrunsins. Mér finnst það gjörsamlega fáránlegt, að viðskiptabankarnir þrír eigi taka til sín nokkur hundruð milljarða hagnað, hirða húsnæði af fólki í stórum stíl og síðan eiga almennir skattgreiðendur að standa undir kostnaðinum af því tjóni sem fyrirrennarar þeirra ollu.

Að gera upp hrunið kallar á sanngirni

Ef menn halda að hrunið verði gert upp með því að bankarnir fái sitt, þá er það mikill misskilningur. Það verður heldur ekki gert upp með því að valdir viðskiptavinir og starfsmenn fái hundruð milljóna, milljarða eða jafnvel tugi milljarða fellda niður af skuldum sínum meðan almennir viðskiptavinir eru meðhöndlaðir eins mjólkandi kýr sem í lagi er að blóðmjólk og svo senda í sláturhúsið, þegar nytin fellur. Þetta er því miður sú aðferð sem mér virðist helst notuð.

Vilji menn gera upp hrunið, þá verður að gera það af sanngirni. Sú sanngirni felur í sér að nýju bankarnir þrír taki ekki til sín krónu í endurmati á yfirteknum lánasöfnun, heldur fari það allt í að leiðrétt lánin. Að almennir viðskiptavinir fjármálafyrirtækjanna taki allir á sig sama hlutfall af skaðanum, sem þá verður eftir. Þetta á líka við um innstæðueigendur og litla hluthafa, enda var þetta sparnaðarleið, en ekki fjárfesting. Fyrir marga var það þjóðrækni að eiga hlutabréf í Landsbanka Íslands (sjálfur var ég ekki það þjóðrækinn). Það felur í sér að fólki verði gert kleift að halda húsnæði sínu með því að færa skuldir að greiðslugetu, en ekki 110% af eignarstöðu, og að sjálfsögðu að leiðrétta forsendubrest lánanna.

Mesta sanngirnin felst í því, að viðskiptavinir bankanna þriggja fái njóta hagnaðarins með eigendum þeirra eða að hagnaðurinn verði notaður í að greiða hluta þess tjóns sem skattgreiðendur hafa þurft að standa undir. Ég skil vel þörf fyrir gott eigið fé hjá þessum stofnunum, en það eru fleiri en þeir sem þurfa eigið fé.