Færslan var fyrst birt á Moggabloggi höfundar 6.8.2010. Efnisflokkur: Umræða, Gengistrygging, Stjórnvöld
Stundum verður maður alveg bit á bullinu sem gengur á í þessu þjóðfélagi. Eitt svona dæmi birtist í svörum Seðlabanka Íslands og Fjármálaeftirlits til efnahags- og skattanefndar og viðskiptanefndar, sem fjallað er um í yfirlýsingu þingmanna Hreyfingarinnar. Ég tek það fram, að ég er búinn að hafa svörin undir höndum síðan á miðvikudag og er ekki búinn að jafna mig á þessu ennþá. Það eina sem hægt er að segja um þetta er fúsk og vanhæfi.
Seðlabankinn vissi
Ég ætla bara að fjalla um svar Seðlabankans við einni spurningu. Spurning sem hljómaði sem hér segir:
Létu SÍ og FME vinna lögfræðiálit um væntanlegt lögmæti gengistryggðra lána áður en dómur féll og geta nefndirnar fengið afrit þeirra?
Svar Seðlabankans er eftirfarandi:
Í tilefni af útgáfu Seðlabanka Íslands á fréttatilkynningu, hinn 6. maí 2009, varðandi tiltekna framkvæmd til samræmis við reglur um gjaldeyrismál, aflaði Seðlabanki Íslands lögfræðiálits. Með fréttatilkynningunni skýrði Seðlabankinn út afstöðu bankans og gjaldeyriseftirlitsins gagnvart slíkri lánaframkvæmd.
Nánar tiltekið var leitað til Lögmannsstofnunnar LEX og óskað eftir áliti á því hvort þær aðgerðir sem vísað var til í fréttatilkynningu Seðlabankans væru í samræmi við lög nr. 38/2001 annars vegar, og hvert væri inntak heimilda til að verðtryggja lán í íslenskum krónum með hliðsjón af lögum nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu hins vegar. Niðurstaða álitsins, sem dagsett er 12. maí 2009, var sú að það kynni að vera óheimilt að binda skuldbindingar í íslenskum krónum við gengi erlendra gjaldmiðla, án þess að það hefði þó áhrif á heimildir til að taka lán í erlendri mynt, og jafnframt var í því ljósi lögð til ákveðin breyting á áður auglýstri framkvæmt á gjaldeyrisreglum og -eftirliti.
Í kjölfarið ritaði aðallögfræðingur Seðlabankans minnisblað, dags. 18. maí 2009, varðandi heimildir til gengistryggingar lána skv. lögum nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu, þar sem ofangreint lögfræðiálit var reifað og sú niðurstaða sett fram að tekið væri undir lögfræðiálitið með þeim fyrirvara, að ekki væru allir lögfræðingar sammála um þá túlkun og að dómstólar myndu eiga síðast[a] orðið.
Ég er eiginlega alveg kjaftstopp. Seðlabanki Íslands viðurkennir að hafa vitað frá því 12. maí 2009 að gengistrygging kynni að vera óheimil og bankinn gerði ekki neitt (að því virðist) til að bregðast við því. Ég hélt að tilmæli hans frá því 30. júní hafi einmitt verið sett fram vegna áhyggju bankans af fjármálastöðugleika og lagaskyldu um að gera allt sem hægt er til að viðhalda honum. Mér sýnist sem Seðlabankinn hafi sjálfur skapað þann "óstöðugleika" sem hann taldi sig hafa verið að bregðast við 30. júní sl. Ég spyr bara: Hvað er í gangi? Er mönnum ekki sjálfrátt í fúskinu?
Ég krefst þess að Seðlabankinn upplýsi hverja hann lét vita af álitinu og hverjum hann sendi minnisblað aðallögfræðings bankans. Ég krefst einnig að vita hvers vegna Seðlabankinn gerði ekki þetta álit opinbert, þar sem það hafði mjög mikla þýðingu við endurskipulagningu bankakerfisins. Þá vil ég fá að vita hvers vegna Seðlabankinn greip ekki inn í hina (líklega) ólöglegu starfsemi fjármálafyrirtækjanna. Bankinn sá ástæðu til þess 30. júní að grípa inn í dóm Hæstaréttar, þegar hann taldi lagaóvissu stefna fjármálakerfinu í óvissu. Hvers vegna gerði bankinn það ekki í fyrra sumar?
Svo verð ég að hnýta aðeins í Morgunblaðið. Póstur þingmanna Hreyfingarinnar fór út kl. 12.15 í dag. Frétt um líklegast eina stærstu yfirhylmingu Íslandssögunnar birtist kl. 16.07. Hvað voru blaðamenn að gera allan þennan tíma? Síðan var fréttin (þegar ég opnaði hana) komin efst í innlendar fréttir í staðinn fyrir að vera aðalfrétt síðunnar. Hvers konar fréttamat er þetta eiginlega? Er kannski fyrrverandi seðlabankastjóri að verja sína fyrrum undirmenn fyrir réttmætri gagnrýni?
Færslan var skrifuð við fréttina: Gagnrýna Seðlabankann harkalega
Viðbót. Athugasemd frá Gunnari Tómassyni:
Eiríkur Guðnason, fyrrv. seðlabankastjóri, tók þátt í gerð frumvarps/laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu, og talsmaður fjármálastofnana lagðist gegn því að gengisbinding höfuðstóls krónulána yrði bönnuð með lögum. Samt var bannið virt að vettugi frá upphafi. Hvað kom til?
Af líkum má ráða að ábyrgðin liggi fyrst og fremst hjá Seðlabanka Íslands sem hefur um langt árabil skilgreint gengistryggð krónulán sem GJALDEYRI við útreikning á svokölluðum "gjaldeyrisjöfnuði" fjármálastofnana. Ákvæði þaraðlútandi var tekið upp úr eldri lögum í 13. gr. laga nr. 36/2001 um SÍ.
Reglum um gjaldeyrisjöfnuð er ætlað að koma í veg fyrir óhóflegar nettó erlendar lántökur fjármálastofnana til þess að fjármagna innlend lán þeirra. Skv. reglugerð SÍ máttu fjármálastofnanir hafa nettó erlenda skuldastöðu sem jafngilti að hámarki 20% af eiginfjárstöðu þeirra.
Í septemberlok 2008 nam eiginfjárstaða viðskiptabankanna samtals um 1000 milljörðum, og var því hámarkið á nettó erlendri skuldastöðu þeirra um 200 milljarðar. Raunveruleg nettó erlend skuldastaða þeirra var hins vegar um 2800 milljarða, eða 2600 milljörðum umfram leyfilegt hámark.
Hér er stuðst við hagtölur Seðlabanka Íslands varðandi eiginfjárstöðu og nettó erlenda skuldastöðu viðskiptabankanna 30. september 2008.
Erlendur skuldavandi þjóðarbúsins hefði verið 2600 milljörðum minni við hrun bankanna í október 2008 ef faglega hefði verið staðið að setningu reglugerðar Seðlabanka Íslands um gjaldeyrisjöfnuð fjármálastofnana.